پوشۀ کار
پوشۀ کار:
پوشه کار ابزاری است که مجموعه ای از نمونه آثار و فعالیت های مختلف فراگیر در آن به شکل مدونی گرد آوری می شود که قابل ارزشیابی باشد .
برای دست یابی به اطلاعات جامع از فرآیند یاد دهی – یاد گیری ، محققان علوم تربیتی استفاده از ابزار های مختلف را توصیه می نمایند . بدلیل این که انسان دارای وجوه مختلف می باشد ، برای سنجش همۀ ابعاد وجودی انسان ، ابزار های مختلف لازم است . یکی از این ابزار ها ، پوشۀ کار است که با سنجش عملکردی ، درک عمیق یادگیرنده را ارزشیابی می کند . امّا علاوه بر آن رشد شایستگی و کسب چیرگی و مهارت در اهداف یاد گیری را در طول سال تحصیلی نشان می دهد ، که از طریق آن ، ضمن بیرون آمدن از روش های سنتی « معلم مداری ، معلم محوری » که بیشتر بر انباشت محفوظات دانش آموزان تکیه دارد و اغلب خود معلم در مرکز همه ی کار ها و فعالیت ها قرار می گیرد ، و روی آوردن به روش های خلاق و رغبت انگیز « شاگرد محوری ، شاگرد مداری » که تلاش های حمعی یا فردی دانش آموزان را مورد توجّه قرار می دهد ؛ امکان تولید دانش ، نو آوری و خلاقیت و توجّه به هویت فردی دانش آموزان را نیز ، فراهم می گرداند . همچنین از طریق پوشه ی کار میتوان ، سوابقی را گرد آورد تا معلم با مراجعه به آن ها به راحتی بتواند در مورد فرایند پیشرفت کار و نحوه ی یادگیری دانش آموزان قضاوت نماید (هدف اصلی آن این است که در باره ی رشد یاد گیری دانش آموز در طول یک دوره ی زمانی خاص ، داستانی به تصویر بکشد .) و در صورت نیاز در این مورد ، به والدین دانش آموزان واولیای مدرسه گزارش دهد .
صاحب نظران علوم تربیتی ، تعاریف به ظاهر مختلفی ! از پوشه کار به عمل آورده اند [1]. فراهانی ( 1384) آن را یک مجموعه ی هدف دار منظم از کار و فعالیّت فراگیر می داند که نشان دهنده ی تلاش ، کوشش ، پیشرفت و رشد دست آورد ها و موفقیّت های او می باشد ؛ و فراگیران را به فراگیرانی پویا و فعال تبدیل می کند که در برابر یادگیری و پیشرفت خود مسئول باشند .
رستگار ( 13/82) پوشه کار را یکی از عوامل مهم و مؤثر در یادگیری دانش آموزان می داند که به نحو شایسته ای می تواند باعث پیشرفت دانش آموزان در یاد گیری شود .
هام و آدامز ( 1991) معتقدند پوشه کار ، چیزی بیشتر از یک پوشه معمولی است . چون مجموعه ای است شامل کارهایی که آگاهانه و هدف دار انتخاب شده اند .
ضرورت استفاده از پوشه کار
تجربه نشان داده است ، فرایند ها و فراورده های یاد گیری غیر شناختی دانش آموزان با روش های معمول ، قابل اندازه گیری نیستند . بنا بر این معلمان باید راه های جدیدی را بر گزینند .روش پوشه کار ، یکی از شیوه های قابل استفاده در این زمینه می باشد . پوشه کار محموتعه ی متنوعی است که به دانش آموز امکان می دهد تا توانایی های خود را از جهات مختلف به نمایش بگذارد . در یک پوشه کار ف نمونه عملکرد های جداگانه ای در موضوعات گوناگون ، از کار دانش آموز موجود می باشد که هر کدام به تنهایی نمی توانند اطلاعات جامع و معتبری به معلم یا انش آموز بدهند ، ولی با تلفیق و ترکیب آن ها در یک سیر زمانی ، می توان تصویری کامل – اما نه نهایی ، از دانش آموز را نشان داد . یعنی بیش از آنکه قطعاتی از کار های دانش آموز باشد که بی هدف جمع آوری شده است ، مجموعه ای از کار های مشخص ، هدف دار و آگاهانه دانش آموز است که به او امکان می دهد تا توانایی های خود را از جهات مختلف به نمایش و قضاوت بگذارد . استفاده از پوشه کار با توجّه به موارد زیر ضروری می باشد چرا که پوشه کار :
v به دانش آموز امکان می دهد تا شاهد رشد و پیشرفت خود باشد .
v فرصت شناخت و اصلاح اشتباهات را به دانش آموز می دهد . این کار ، توان ریسک کردن ، نهراسیدن از اشتباه ، جرأت پذیرش اشتباه و اصلاح آن را به وی می دهد . به این ترتیب دانش آموز را در فرایند آموزش خود سهیم می سازد .
v به دانش آموز فرصت می دهد بین آموخته های قبلی و جدید خود ارتباط بر قرار کند و خود ارزشیابی را در دانش آموز تقویت نماید .
v ابزاری برای تعامل با همکلاسی ها ، معلمان و والدین است
v دانش آموز از طریق ارائه ی پوشه کار فرصت پیدا می کند تا میزان توانایی ها و دانش خود را مستند سازد .
v دانش آموز از طریق مرور پوشه های خود در سال های متوالی ، می تواند قابلیت های خود را شناسایی کند و در مورد آینده ی تحصیلی و شغلی خود آگاهانه تصمیم گیری نماید .
v به معلم امکان می دهد تا با مرور پوشه کار دانش آموز ، قابلیت های وی را به درستی شناسایی وبا توجّه به تئوری هوش های چند گانه ، برای آموزش وی ، برنامه ریزی نموده و با اطمینان بیش تر و بر اساس دلایل مستند در مورد او قضاوت کند .
v به والدین امکان می دهد تا در جریان روند آموزش فرزندشان قرار گیرند ، نقاط قوت و ضعف او را بشناسند و نقش مثبت ، سازنده و فعالی در هدایت تحصیلی او داشته باشند .
v زمانی که قرار است دانش آموز بخشی از کارهای خود را برای نگهداری در پوشه انتخاب کند ، این عمل به وی فرصت تمرین برای تصمیم گیری های آگاهانه و قضاوت مسؤولانه می دهد .
v از طریق پوشه کار ، می توان هویت فردی دانش آموز را نیز مورد توجّه قرار داد .
v توجّه به فعالیت های مستمر دانش آموز در قالب سنجش و عملکرد و نحوه ی کوشیدن وی ، ضمن آشکار کردن استعداد ها و توانایی های منحصر به فرد هر یک از آن ها ، امکان تولید دانش و نو آوری و خلاقیت را فراهم می کند .
v به دانش آموز این امکان را می دهد شاهد رشد و پیشرفت خود باشد .
v دانش آموز را در فرایند یادگیری مفاهیم درسی خود ، غیر مستقیم سهیم می سازد .
v شخصیت علمی و پژوهشی شاگردان را پویا می سازد و در آن ها اعتماد به نقس و خود باوری ایجاد می کند.
v در نهایت از طریق پوشه کار ، ضمن ایجاد فرصت مناسب برای آفرینندگی و زایش تفکرات جدید ، یاد گیری مشارکتی ، در فراگیران نیز تقویت می شود .
برخی از مزیت های استفاده از پوشه کار :
¹ باعث شکوفا شدن استعداد های بالقوه دانش آموز می شود .
¹ باعث می شود تا دانش آموزان با پرداختن به فعالیت های ذهنی و فکری و از راه آزمایش و خطا مطالب فراوانی یاد بگیرند.
¹ باعث می شود تا معلم بچه ها را رها نماید تا فکر کنند .
¹ باعث می گردد تامعلم ، سیر تلاش و یاد گیری را ارزشیابی نماید ، نه نتایج یاد گیری .
¹ بچه ها را به فعالیت گروهی رهنمون گرده ، و مواردی را که برای همکاری ، هم فکری و زیست مسالمت آمیز لازم است ، به تمرین بگذارند .
¹ بچه ها را تشویق می کند تا کشف کنند و نتیجه ی کشفشان را خود ببینند.
¹ بچه ها را کمک می کند تا بین حدس و گمان و واقعیت ، فرق بگذارند .
¹ بچه ها را هدایت می نماید تا خودشان را بیازمایند .
¹ به بچه ها یاد می دهد که بهتر ببینند ، دقیق تر باشند ، و بهتر فکر کنند .
¹ به پیشرفت در یادگیری دانش آموزان کمک می کند .
¹ تفاوت های فردی بچه ها را عینیت می بخشد .
¹ حافظه ی بچه ها را از مطالب حفظ کردنی طوطی وار مصون می دارد .
¹ خود بازنگری بر فرایند یادگیری را حاکم می سازد.
¹ دانش آموز را به توانایی سنجش از یادگیری خود و خود آموزی ، ترغیب می نماید .
¹ روح پویندگی را در دانش آموزان بیدار می کند و آن ها را به تحقیق و پژوهش و مطالعه ی بیش تر ترغیب می کند .
¹ روحیه ی پاسخ یابی و پاسخ جویی در دانش آموزان را تقویت می نماید .
¹ روحیه ی پیگیری مداوم و خستگی ناپذیری را در دانش آموزان ایجاد می نماید .
¹ زمینه ی کسب عادت تازه و بروز تغییر در عادت سابق یادگیری ، نو آوری نوین در یاد گیری و ایجاد تغییر در اندوخته های گذشته را فراهم می نماید .
¹ سبب آگاهی ، رشد ، تنوع رغبت ها و علایق شاگردان می شود .
¹ سبب می گردد تا بچه ها ، حقیقت را لمس کنند .
¹ شادی انگیز است ، چرا که تهیه ی پوشه کار نیازمند فعالیت ذهنی و بدنی است . همین اقدام ، زمینه ی شادی و نشاط و سرزنده بودن دانش آموزان را فراهم می گرداند .
¹ کوشش های تدریس را با کوشش های ارزشیابی به وسیله ی یادگیرنده و معلم در هم می آمیزد .
¹ یادگیری را برای دانش آموزان ساده و سهل می سازد.
برخی از محدودیت های روش پوشه کار :
B مدیریت آن ها ، نیازمند معلومات و تجربه ی لازم و کافی است که بهتر است معلم با شرکت در کلاس و کارگاه های آموزشی مرتبط ، آمادگی های لازم را در این خصوص ، کسب نماید .
B اجرای هدفمند آن برای معلم به ویژه در کلاس های با تراکم کالبدی بالا و چند پایه ، وقت گیر است .
انواع پوشه ی کار :
# فراورده ای : یعنی پوشه کار بهترین کار ها که برای نشان دادن موفقیت های یادگیرنده تنظیم می گردد.
# فرایندی : پوشه کاری است که به منظور معرفی رشد پیشرفت دانش آموز به کار می رود .
#فراورده ای – فرایندی : در این پوشه کار ، منتخبی از کار های دانش آموز ، ( به انتخاب دانش آموز و معلم ) به منظور ارائه ی تصویری از موفقیت ها ، رشد و پیشرفت او ، گرد آوری و گلچین می گردد . در واقع این نوع از پوشه کار مد نظر ارزشیابی کیفی توصیفی می باشد .
- پوشه : پوشه می تواند به صورت کلاسور ، پروندان ( زونکن ) تلک ( طلق ) ، تولیدی دانش آموز ، کیسه پلاستیکی و ... باشد . توصیه می گردد به منظور بایگانی مؤثر ، دسترسی آسان و زیبایی ظاهری ، یک نوع خاص تهیه یا تولید گردد .
-جلد و مشخصات روی جلد : روی جلد هر پوشه کار ، مشخصات : نام استان ، منطقه ، مدرسه ، سال تحصیلی و پایه ی تحصیلی نوشته شود . در شیرازه ی پوشه کار ، نام خانوادگی و نام دانش آموز نوشته شود که این کار جهت نگهداری الفبایی کل پوشه کار ها و دسترسی سریع و آسان به آن ها در قفسه ی مربوط ، بسیار مهم می باشد . ضمناً در پایه ی اول علاوه بر اسم دانش آموز با عنایت به اینکه دانش آموز هنوز قادر به خواندن نیست بهتر است عکس او نیز در شیرازه ی پوشه کار الصاق گردد تا هنگام مشارکت ، با مشکلی روبرو نشود . به عنوان نمونه :
Õ فهرست محتوا: از آنجا که در هر پوشه کاری ، شواهد جمع آوری شده دانش آموز و سایر مستنداتی که معلم مناسب تشخیص می دهد ، قرار می گیرد ، گاهی لازم است معلم با صرف کمترین زمان ممکن ، بتواند وضعیت موجود شواهد انتخابی را بررسی و باز خورد ارائه نماید ؛ و یا همچنین برای اینکه معلم بداند چند نمونهکار از هر درسی در پوشه کار وجود دارد و آن نمونه ها مربوط به چه زمانی است و چه تعداد از آن ها جایگزین شده است ضرورت دارد برای هر عنوان درس ، مانند : علوم ، ریاضی ، بنویسیم و .... یک فهرست جداگانه تهیه و تنظیم نموده و هنگام قرار دادن نمونه کار در پوشه ، مشخصات آن نمونه کار ها را در برگ فهرست درج نماید . به عنوان مثال ، عناوین فهرست محتوای شامل : 1 ردیف (... و 3، 2 ، 1) 2- نمونه کار یا سند ( هر نوع سندی که مراحل فرآیند یاد گیری و پیشرفت را نشان دهد ) 3- تاریخ ( به منظور نشان دادن زمان انتخاب نمونه کار ) 4- ملاک های انتخاب ( به منظور قضاوت در باره ی میزان یاد گیری و تحقق هدف ها ) و 5- ارزیابی و باز خورد ( به منظور ترسیم پازل پیشرفت درسی دانش آموز ) خواهد بود .( نمون برگ 1 ) . همچنین معلم می تواند با انتخاب یک فهرست محتوای کلی که ، پشت سر هم ( با ترتیب تاریخ انتخاب شواهد ) سازماندهی شده ، در نظر گرفته شود . که در این حالت بعد از ردیف ، عنوان درس قرار می گیرد . ( نمون برگ 2 ) که البته نمون برگ یک برای دسترسی آسان تر ، طبقه بندی منظم تر و بررسی مناسب تر است .